Τρίτη 3 Ιουλίου 2007
Άντρες και γυναίκες - οι νέες διαφορές
Άντρες και γυναίκες είναι μορφολογικά, ψυχολογικά και βιολογικά διαφορετικοί. Το μέγεθος αυτής της διαφοράς είναι μεγαλύτερο απ´ όσο πιστεύαμε. Στο DNA των αντρών υπάρχουν γονίδια που λειτουργούν αποκλειστικά προς όφελός τους και το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες. Εκτός από τη διαφορετική εξελικτική πορεία και το διαφορετικό γενετικό υλικό, η εκπαίδευση των αντρών και των γυναικών διαφέρει επίσης. Όμως και σ´ αυτό το θέμα κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι η διαφορετική εκπαίδευση είναι το αποτέλεσμα της διαφοράς ανάμεσα στα δύο φύλα και όχι η αιτία της.
Είναι θέμα εγκεφάλου
Οι τελευταίες έρευνες εντοπίζονται κυρίως στον εγκέφαλο. Μελετώντας τον, οι επιστήμονες ελπίζουν να κατανοήσουν τα κίνητρα της αντρικής και της γυναικείας συμπεριφοράς. Οι εγκεφαλικές τους διαφορές είναι πολλές. Στον αντρικό εγκέφαλο το κέντρο του λόγου βρίσκεται στο αριστερό ημισφαίριο κι εκείνο του προσανατολισμού κυρίως στο δεξί. Στη γυναίκα δεν υπάρχει αυτή η διαφορά. Τα ημισφαίριά της επικοινωνούν μεταξύ τους μ´ έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό κυττάρων. Ίσως γι´ αυτό οι γυναίκες μπορούν να αποστηθίσουν το περιεχόμενο ενός καταλόγου και να απαριθμήσουν μεγάλο αριθμό λέξεων που αρχίζουν με το ίδιο γράμμα. Αντίθετα, οι άντρες τραυλίζουν πιο εύκολα. Όμως, ήδη στην ηλικία των τεσσάρων ετών είναι πολύ ικανότεροι από τις συνομήλικές τους στο να φανταστούν ένα αντικείμενο που περιστρέφεται στο χώρο.
Άντρες και γυναίκες αντιδρούν διαφορετικά όταν πρέπει να προσανατολιστούν σ´ έναν καινούριο χώρο ή σε μια καινούρια πόλη. Οι γυναίκες χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο τα σημεία αναφοράς που συνάντησαν στη διαδρομή. Οι άντρες, αντίθετα, επιστρατεύουν τη «διανυσματική μνήμη» τους - δηλαδή θυμούνται την κατεύθυνση που πήρε το σώμα τους και πόσο χρόνο τη διατήρησε. Οδηγώντας, για παράδειγμα, προς ένα φιλικό σπίτι που δεν έχει επισκεφτεί ξανά, μια γυναίκα θα περάσει μπροστά από το φούρνο, εκεί θα κάνει δεξιά και στο περίπτερο αριστερά. Ένας άντρας θα πάει ίσια για πέντε λεπτά, μετά θα κάνει δεξιά, θα προχωρήσει άλλα τρία λεπτά και μετά θα στρίψει αριστερά
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι τόσο εύπλαστος, ώστε η ίδια ομάδα νευρώνων μπορεί να λειτουργήσει με διαφορετικό τρόπο ή με διαφορετικά κίνητρα στους άντρες και στις γυναίκες. Όμως το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Άντρες και γυναίκες καταφέρνουν να κάνουν μαθηματικούς υπολογισμούς, να προσανατολίζονται, να διαβάζουν και να μιλούν. Ποιος όμως είναι εξυπνότερος; Στις σχολικές εξετάσεις δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι κοπέλες παίρνουν καλύτερους βαθμούς. Όμως θα ήταν αυθαίρετο αν ισχυριζόμασταν ότι τα αγόρια είναι πιο «χαζά» Μια επιστημονική ομάδα του Συμβουλίου Ιατρικών Ερευνών, στο Λονδίνο, προσπάθησε να δώσει την απάντηση. Εξέτασε περίπου τρεις χιλιάδες άτομα γεννημένα το 1946 και τα υπέβαλε σε τεστ νοημοσύνης ανάμεσα στα 11 και στα 15 τους χρόνια και μετά ξανά στα 26 και στα 43. Οι γυναίκες είχαν καλύτερες επιδόσεις από τους άντρες σε όλες τις ηλικίες. Αλλά, κυρίως, πιο «έξυπνες» ήταν είτε οι νεότερες είτε εκείνες που μετά τα σαράντα τους δεν είχαν διαταραχές της περιόδου ή δεν είχαν ακόμα μπει στην εμμηνόπαυση. Η καλή ορμονική ισορροπία λοιπόν μπορεί να επιδρά ακόμα και στη νοημοσύνη. Ο αντρικός εγκέφαλος γερνάει ταχύτερα από το γυναικείο. Χάνει τόσο σε ικανότητα μνήμης όσο και σε διαύγεια σκέψης, με την πάροδο του χρόνου. Ίσως τελικά η μακροβιότητα του θηλυκού εγκεφάλου να οφείλεται ακριβώς στις σεξουαλικές ορμόνες (οιστρογόνα και προγεστερόνη)
«Εγχαραγμένα γονίδια»
Όμως, το μυστικό της διαφορετικότητας των δύο φύλων μπορεί να μην είναι μόνο ορμονικό. Μέσα στη γενετική μας κληρονομιά υπάρχουν τουλάχιστον πενήντα γονίδια, τα λεγόμενα «εγχαραγμένα» (imprinted), τα οποία λειτουργούν υπέρ του ενός μόνο φύλου. Ένας μεγάλος αριθμός αυτών των γονιδίων είναι σημαντικός για την αναπαραγωγή. Επηρεάζουν την ανάπτυξη του πλακούντα, του εμβρύου ή του νεογέννητου. Τα γονίδια πατρικής προέλευσης προκαλούν μια ταχεία ή και εκρηκτική εμβρυϊκή ανάπτυξη, ενώ εκείνα της μητρικής τη συγκρατούν. Στο παρελθόν ήταν πράγματι συμφέρον στον πατέρα να μεγαλώσει το μικρό του μέσα στη μήτρα της μητέρας με μακρά κύηση, για να είναι υγιές και γερό στη γέννηση και στα πρώτα χρόνια της παιδικής του ηλικίας. Αντίθετα, ήταν συμφέρον στη μητέρα να γεννηθεί μεν το παιδί, αλλά όχι εις βάρος των μελλοντικών απογόνων. Η κουραστική εγκυμοσύνη και ο εξαντλητικός θηλασμός μπορούν να αποδυναμώσουν τόσο τον οργανισμό, ώστε να μην του επιτρέπουν την αναπαραγωγή για πολύ καιρό. Ίσως τα «εγχαραγμένα» γονίδια να μην εξυπηρετούν πλέον τις ανθρώπινες μονογαμικές κοινωνίες. Από την εξελικτική σκοπιά, όμως, αυτά τα γονίδια ήταν πλεονέκτημα για τις αρχαϊκές ανθρώπινες κοινωνίες, πριν από τη Νεολιθική εποχή. Τότε οι άντρες και οι γυναίκες ζευγάρωναν ελεύθερα (πολυγαμικές κοινωνίες). Η ύπαρξη λοιπόν «εγχαραγμένων» γονιδίων έχει δύο συνέπειες: εξασφαλίζουν υγιείς απογόνους και εμποδίζουν τα άλλα αρσενικά να ζευγαρώσουν με την ίδια γυναίκα. Αυτή είναι η επικρατέστερη εξήγηση για την ύπαρξη των «εγχαραγμένων» γονιδίων στη σημερινή βιολογική μας δομή.
Γιατί η εξέλιξη ευνόησε την ανάπτυξη αυτών των «σεξιστικών γονιδίων»; Πιθανόν οι πρόγονοί μας να είχαν μια κοινωνική οργάνωση παρόμοια με εκείνη του γορίλα: το κυρίαρχο αρσενικό ελέγχει πολλά θηλυκά. Αυτό δεν τις εμποδίζει κάθε τόσο να ζευγαρώνουν στα κρυφά με άλλους αρσενικούς. Η κοινωνία των αυστραλοπιθήκων «Αfarensis»- πρόγονοί μας που έζησαν πριν από 3,7 εκατομμύρια χρόνια- δεν ήταν πολύ διαφορετική. Ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο των θηλυκών ήταν πολύ σκληρός. Αυτό αποδεικνύει το μέγεθος των αρσενικών (σχεδόν διπλάσιο των θηλυκών) και η ύπαρξη μακριών κυνοδόντων, δύο τυπικών χαρακτηριστικών στους πληθυσμούς των πιθήκων όπου οι συγκρούσεις ανάμεσα στα αρσενικά είναι πολύ συχνές. Όμως, με την πάροδο των χιλιετιών και την εμφάνιση του είδους «Homo» η ανθρώπινη κοινωνία εξελίχθηκε προς ένα πιο πολυγαμικό μοντέλο. Σ´ αυτές τις κοινωνίες η επιλογή των θηλυκών αποδεικνύεται καθοριστική. Υπάρχουν είδη πιθήκων όπου τα θηλυκά ζευγαρώνουν όχι μόνο με τον κυρίαρχο αρσενικό αλλά και με όσους θα μπορούσαν να τον «εκθρονίσουν». Αυτή η συμπεριφορά εξασφαλίζει ότι ο νέος αρχηγός δε θα σκοτώσει τα μικρά, επειδή έχει την υποψία πως είναι δικά του. Είναι πιθανόν οι πρώτες κοινωνίες των ανθρώπων ν´ ακολούθησαν αυτό το μοντέλο.
Για να εξασφαλίσει στα νεογέννητα μια σίγουρη ζωή, η ανθρωπότητα έκανε ένα ακόμα βήμα: επινόησε τη μονογαμία. Οι πιο αξιόπιστες θεωρίες υποστηρίζουν πράγματι πως ο «κρυφός» γυναικείος οίστρος -η γυναίκα, αντίθετα με τα θηλυκά άλλων πρωτευόντων, δε φανερώνει τη γόνιμη περίοδο της- εξελίχθηκε έτσι ώστε να κρατά το αρσενικό κοντά στο θηλυκό και στα μικρά του, πάντα έτοιμο για αναπαραγωγή, αλλά και να υπερασπιστεί την οικογένεια. Ορίστε λοιπόν η αιτία όλων αυτών των διαφορών: το «ζώο άντρας» και το «ζώο γυναίκα» κουβαλάνε στις πλάτες τους χιλιάδες χρόνια χαρεμιού και υπεκφυγών για να αναπαράγονται περισσότερο και καλύτερα
Είναι θέμα εγκεφάλου
Οι τελευταίες έρευνες εντοπίζονται κυρίως στον εγκέφαλο. Μελετώντας τον, οι επιστήμονες ελπίζουν να κατανοήσουν τα κίνητρα της αντρικής και της γυναικείας συμπεριφοράς. Οι εγκεφαλικές τους διαφορές είναι πολλές. Στον αντρικό εγκέφαλο το κέντρο του λόγου βρίσκεται στο αριστερό ημισφαίριο κι εκείνο του προσανατολισμού κυρίως στο δεξί. Στη γυναίκα δεν υπάρχει αυτή η διαφορά. Τα ημισφαίριά της επικοινωνούν μεταξύ τους μ´ έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό κυττάρων. Ίσως γι´ αυτό οι γυναίκες μπορούν να αποστηθίσουν το περιεχόμενο ενός καταλόγου και να απαριθμήσουν μεγάλο αριθμό λέξεων που αρχίζουν με το ίδιο γράμμα. Αντίθετα, οι άντρες τραυλίζουν πιο εύκολα. Όμως, ήδη στην ηλικία των τεσσάρων ετών είναι πολύ ικανότεροι από τις συνομήλικές τους στο να φανταστούν ένα αντικείμενο που περιστρέφεται στο χώρο.
Άντρες και γυναίκες αντιδρούν διαφορετικά όταν πρέπει να προσανατολιστούν σ´ έναν καινούριο χώρο ή σε μια καινούρια πόλη. Οι γυναίκες χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο τα σημεία αναφοράς που συνάντησαν στη διαδρομή. Οι άντρες, αντίθετα, επιστρατεύουν τη «διανυσματική μνήμη» τους - δηλαδή θυμούνται την κατεύθυνση που πήρε το σώμα τους και πόσο χρόνο τη διατήρησε. Οδηγώντας, για παράδειγμα, προς ένα φιλικό σπίτι που δεν έχει επισκεφτεί ξανά, μια γυναίκα θα περάσει μπροστά από το φούρνο, εκεί θα κάνει δεξιά και στο περίπτερο αριστερά. Ένας άντρας θα πάει ίσια για πέντε λεπτά, μετά θα κάνει δεξιά, θα προχωρήσει άλλα τρία λεπτά και μετά θα στρίψει αριστερά
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι τόσο εύπλαστος, ώστε η ίδια ομάδα νευρώνων μπορεί να λειτουργήσει με διαφορετικό τρόπο ή με διαφορετικά κίνητρα στους άντρες και στις γυναίκες. Όμως το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Άντρες και γυναίκες καταφέρνουν να κάνουν μαθηματικούς υπολογισμούς, να προσανατολίζονται, να διαβάζουν και να μιλούν. Ποιος όμως είναι εξυπνότερος; Στις σχολικές εξετάσεις δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι κοπέλες παίρνουν καλύτερους βαθμούς. Όμως θα ήταν αυθαίρετο αν ισχυριζόμασταν ότι τα αγόρια είναι πιο «χαζά» Μια επιστημονική ομάδα του Συμβουλίου Ιατρικών Ερευνών, στο Λονδίνο, προσπάθησε να δώσει την απάντηση. Εξέτασε περίπου τρεις χιλιάδες άτομα γεννημένα το 1946 και τα υπέβαλε σε τεστ νοημοσύνης ανάμεσα στα 11 και στα 15 τους χρόνια και μετά ξανά στα 26 και στα 43. Οι γυναίκες είχαν καλύτερες επιδόσεις από τους άντρες σε όλες τις ηλικίες. Αλλά, κυρίως, πιο «έξυπνες» ήταν είτε οι νεότερες είτε εκείνες που μετά τα σαράντα τους δεν είχαν διαταραχές της περιόδου ή δεν είχαν ακόμα μπει στην εμμηνόπαυση. Η καλή ορμονική ισορροπία λοιπόν μπορεί να επιδρά ακόμα και στη νοημοσύνη. Ο αντρικός εγκέφαλος γερνάει ταχύτερα από το γυναικείο. Χάνει τόσο σε ικανότητα μνήμης όσο και σε διαύγεια σκέψης, με την πάροδο του χρόνου. Ίσως τελικά η μακροβιότητα του θηλυκού εγκεφάλου να οφείλεται ακριβώς στις σεξουαλικές ορμόνες (οιστρογόνα και προγεστερόνη)
«Εγχαραγμένα γονίδια»
Όμως, το μυστικό της διαφορετικότητας των δύο φύλων μπορεί να μην είναι μόνο ορμονικό. Μέσα στη γενετική μας κληρονομιά υπάρχουν τουλάχιστον πενήντα γονίδια, τα λεγόμενα «εγχαραγμένα» (imprinted), τα οποία λειτουργούν υπέρ του ενός μόνο φύλου. Ένας μεγάλος αριθμός αυτών των γονιδίων είναι σημαντικός για την αναπαραγωγή. Επηρεάζουν την ανάπτυξη του πλακούντα, του εμβρύου ή του νεογέννητου. Τα γονίδια πατρικής προέλευσης προκαλούν μια ταχεία ή και εκρηκτική εμβρυϊκή ανάπτυξη, ενώ εκείνα της μητρικής τη συγκρατούν. Στο παρελθόν ήταν πράγματι συμφέρον στον πατέρα να μεγαλώσει το μικρό του μέσα στη μήτρα της μητέρας με μακρά κύηση, για να είναι υγιές και γερό στη γέννηση και στα πρώτα χρόνια της παιδικής του ηλικίας. Αντίθετα, ήταν συμφέρον στη μητέρα να γεννηθεί μεν το παιδί, αλλά όχι εις βάρος των μελλοντικών απογόνων. Η κουραστική εγκυμοσύνη και ο εξαντλητικός θηλασμός μπορούν να αποδυναμώσουν τόσο τον οργανισμό, ώστε να μην του επιτρέπουν την αναπαραγωγή για πολύ καιρό. Ίσως τα «εγχαραγμένα» γονίδια να μην εξυπηρετούν πλέον τις ανθρώπινες μονογαμικές κοινωνίες. Από την εξελικτική σκοπιά, όμως, αυτά τα γονίδια ήταν πλεονέκτημα για τις αρχαϊκές ανθρώπινες κοινωνίες, πριν από τη Νεολιθική εποχή. Τότε οι άντρες και οι γυναίκες ζευγάρωναν ελεύθερα (πολυγαμικές κοινωνίες). Η ύπαρξη λοιπόν «εγχαραγμένων» γονιδίων έχει δύο συνέπειες: εξασφαλίζουν υγιείς απογόνους και εμποδίζουν τα άλλα αρσενικά να ζευγαρώσουν με την ίδια γυναίκα. Αυτή είναι η επικρατέστερη εξήγηση για την ύπαρξη των «εγχαραγμένων» γονιδίων στη σημερινή βιολογική μας δομή.
Γιατί η εξέλιξη ευνόησε την ανάπτυξη αυτών των «σεξιστικών γονιδίων»; Πιθανόν οι πρόγονοί μας να είχαν μια κοινωνική οργάνωση παρόμοια με εκείνη του γορίλα: το κυρίαρχο αρσενικό ελέγχει πολλά θηλυκά. Αυτό δεν τις εμποδίζει κάθε τόσο να ζευγαρώνουν στα κρυφά με άλλους αρσενικούς. Η κοινωνία των αυστραλοπιθήκων «Αfarensis»- πρόγονοί μας που έζησαν πριν από 3,7 εκατομμύρια χρόνια- δεν ήταν πολύ διαφορετική. Ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο των θηλυκών ήταν πολύ σκληρός. Αυτό αποδεικνύει το μέγεθος των αρσενικών (σχεδόν διπλάσιο των θηλυκών) και η ύπαρξη μακριών κυνοδόντων, δύο τυπικών χαρακτηριστικών στους πληθυσμούς των πιθήκων όπου οι συγκρούσεις ανάμεσα στα αρσενικά είναι πολύ συχνές. Όμως, με την πάροδο των χιλιετιών και την εμφάνιση του είδους «Homo» η ανθρώπινη κοινωνία εξελίχθηκε προς ένα πιο πολυγαμικό μοντέλο. Σ´ αυτές τις κοινωνίες η επιλογή των θηλυκών αποδεικνύεται καθοριστική. Υπάρχουν είδη πιθήκων όπου τα θηλυκά ζευγαρώνουν όχι μόνο με τον κυρίαρχο αρσενικό αλλά και με όσους θα μπορούσαν να τον «εκθρονίσουν». Αυτή η συμπεριφορά εξασφαλίζει ότι ο νέος αρχηγός δε θα σκοτώσει τα μικρά, επειδή έχει την υποψία πως είναι δικά του. Είναι πιθανόν οι πρώτες κοινωνίες των ανθρώπων ν´ ακολούθησαν αυτό το μοντέλο.
Για να εξασφαλίσει στα νεογέννητα μια σίγουρη ζωή, η ανθρωπότητα έκανε ένα ακόμα βήμα: επινόησε τη μονογαμία. Οι πιο αξιόπιστες θεωρίες υποστηρίζουν πράγματι πως ο «κρυφός» γυναικείος οίστρος -η γυναίκα, αντίθετα με τα θηλυκά άλλων πρωτευόντων, δε φανερώνει τη γόνιμη περίοδο της- εξελίχθηκε έτσι ώστε να κρατά το αρσενικό κοντά στο θηλυκό και στα μικρά του, πάντα έτοιμο για αναπαραγωγή, αλλά και να υπερασπιστεί την οικογένεια. Ορίστε λοιπόν η αιτία όλων αυτών των διαφορών: το «ζώο άντρας» και το «ζώο γυναίκα» κουβαλάνε στις πλάτες τους χιλιάδες χρόνια χαρεμιού και υπεκφυγών για να αναπαράγονται περισσότερο και καλύτερα
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
